Τετάρτη 30 Δεκεμβρίου 2015

Χριστός γεννάται, Έλυα Βερυκίου ( από τη νέα προς έκδοση ποιητική συλλογή )

Πριν γεννηθεί η ζωή το σώμα, μια θάλασσα του πρόσκαιρου.
Της αποχώρησης η ύλη ποθεινή,
στην άκρη του μόλου μικρό πουλί,
έτοιμο να πετάξει.
Το βλέμμα, γκρίζο, στέρεψε από μνήμη. 
Βάρυνε πια αρκετά η επιθυμία της ελαφρότητας τα βλέφαρα.
Κίβδηλα τα όνειρα στα βράχια,
πεταλίδες στη σκουριά
και δεν υπάρχουνε παιδιά να τις μαζέψουν.
Θα αναδυθεί από της σιωπής τον βυθό,
ήλιος αιχμηρός, ο πόθος μας για φως.
Ήρθε η στιγμή μέσα στην ψυχή να πλέξει ρίζες η αγάπη
με το γαλάζιο της αυγής.
Ο ασπασμός τώρα, αγνός,
άστρο από κρύσταλλο στην παρειά.
Χριστός γεννάται.
Και η νύχτα φέγγοντας απαλά γύρω από τα μαλλιά,
έχει πάψει πλέον να προδίδει.

Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2015

Τοπία της αλήθειας, Έλυα Βερυκίου

Στον ουρανό βρίσκει τις νύχτες τον ξεχασμένο ορισμό της η τρωτότητα.
Πονούν οι ρόζοι της σιωπής,
άστρα που τρέμουν γύρω από τα δάχτυλα.
Ποιός να μιλήσει για των πεύκων τις σκιές,
την κλίση του αυχένα.
Όσο και αν πασχίζουμε να διακρίνουμε το φως μέσα σε σχήματα,
μένουν άμορφες οι στιγμές που μας καθόρισαν.
Θροΐζει η θλίψη,
λιγόστεψαν τα περιγράμματα για να χωρέσουνε το χάδι.
Θα δικαστούμε σίγουρα για την αναλγησία.
Κι αν καταλήξαμε της στοργής εξόριστοι,
είμαστε πάροικοι διαρκώς της προσμονής.
Τις δύσκολες ώρες αναγνωρίσθηκε η ταπεινή μας προσφορά.
Ανακοινώθηκε το ελαφρυντικό για τις διάφωτες αναμνήσεις.
Συνοδοιπόροι της ψυχής, τα τοπία της αλήθειας.
Και τα τραύματα, τόσο μικρά, ασήμαντα,
ρόδα αργυρά κάτω από τον ιλασμό της σελήνης.

Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2015

Στο περιοδικό Αίτιον άρθρο της Έλυας Βερυκίου με θέμα " Ποιητική, η γοητευτική πορεία προς την ουσία της λογοτεχνικότητας "

 Ποιητική, η γοητευτική πορεία προς την ουσία της λογοτεχνικότητας, Έλυα Βερυκίου

Η γλώσσα υπό το πρίσμα των σύγχρονων φιλοσοφικών θεωριών αποτελεί τον κυρίαρχο τρόπο έκφρασης και εξωτερίκευσης των εσωτερικών ψυχικών διεργασιών της υποκειμενικότητάς μας. Από τις μεταφυσικο-φιλοσοφικές θεωρίες του Πλάτωνα και του Λάιμπνιτζ έως τον Χάιντεγγερ η ανθρώπινη ύπαρξη υποστασιώνεται στη διαδικασία του «ομιλείν» , αφού ο λόγος παρέχει τη δυνατότητα, αφενός της συνειδητοποίησης της αυτοσχεσίας του όντος και  αφετέρου της εκδίπλωσης της διάστασης του « εαυτού » στον εξωτερικό κόσμο. Ο Λακάν στη μελέτη του για το Κλεμμένο Γράμμα του Πόε αναγνωρίζει την προεξάρχουσα συμβολική διάσταση της γλώσσας ( « συστατικό για το Υποκείμενο είναι η τάξη των συμβόλων ») κομίζοντας έτσι τον ιδρυτικό ορισμό της Ψυχολογοτεχνίας. Ο άνθρωπος δρα διαρκώς χάρη σε μία συμβολική τάξη, η οποία έχει εγγραφεί από τη στιγμή της γέννησής του μέσα σε μία σειρά από σημαίνοντα.
Τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα, αλλά ταυτόχρονα και πιο γοητευτικά, όταν η έννοια της συμβολοποίησης μετακινείται από τον προφορικό στον γραπτό λόγο. Η ανάγκη διαμόρφωσης μίας γενικής ποιητικής, που θα έχει ως γνωστικό αντικείμενό της την έννοια της λογοτεχνικότητας καθίσταται πλέον επιτακτική, δεδομένου ότι επιστήμες όπως η φιλοσοφία, η γλωσσολογία και η ψυχανάλυση διερευνούν από την σκοπιά τους τα προβλήματα που εγείρονται με τη λεκτική αναπαράσταση του μυθοπλαστικού συστήματος.
Ο Θετικισμός τον 19ο αιώνα εγκαταλείποντας την ποιητική του Αριστοτέλη, αλλά και του Οράτιου, η οποία εστίαζε στην έννοια της μίμησης ευαγγελιζόταν μία επιστημονική κριτική, δηλαδή μία καθαρή περιγραφή των έργων απαλλαγμένη από κάθε ερμηνεία. Μόνο όμως τον 20ο αιώνα με τον στρουκτουραλισμό, τον Γιάκομπσον και τους Φορμαλιστές θα ξεκινήσει η ιδέα σύνταξης μίας Γενικής Ποιητικής, για την οποία η διαδικασία της ανάγνωσης δεν περιορίζεται στη σύνδεση των γραμμάτων σε επίπεδο μορφής, αλλά αποτελεί μία προσπάθεια συγκρότησης του κειμένου σε χώρο, καθώς αποσυνδέει το συνεχόμενο σημασιολογικά και συνδέει το απομακρυσμένο. Με αυτή την έννοια η Ποιητική κατά τον Τοdorov συμμετέχει στο γενικό σημειωτικό πρόγραμμα, η οποία συνενώνει τις έρευνες της Φιλοσοφίας της Γλώσσας, της ανθρωπολογίας και της ψυχανάλυσης, αφετηρία των οποίων θεωρείται το Σημείο.
Η ανάλυση του λογοτεχνικού κειμένου είχε ήδη απασχολήσει τους Λατίνους, καθώς διέκριναν το λεκτικό πεδίο (elocutio), το συντακτικό ( dispositio) και το σημασιολογικό (inventio). Ο Todorov διέκρινε τρεις κυριαρχικές πλευρές του λογοτεχνικού κειμένου, τη σημασιολογική, τη λεκτική και τη συντακτική. Δύο τύποι σημασιολογικών ερωτήσεων γεννώνται μπροστά στη θέα ενός τέτοιου κειμένου : α) πώς έχει νόημα το κείμενο και β) τι νόημα έχει το κείμενο. Απαντώντας στο πρώτο ερώτημα ο Todorov θεμελιώνει της έννοια της Μορφολογικής Σημασιολογίας. Η γλωσσολογική προσέγγιση του κειμένου συναντούσε δύο βασικούς περιορισμούς. Αφενός αντιλαμβανόταν μόνο τη διαδικασία σημασιοδότησης, διαδικασία κατά την οποία ένα σημαίνον ανακαλεί ένα σημαινόμενο, προκειμένου να προσδοθεί το νόημα χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τα προβλήματα της συνδήλωσης, της παιγνιώδους χρήσης της γλώσσας μέσω της μεταφοράς. Αφετέρου η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν υπερέβαινε τα όρια της φράσης. Η σύγχρονη θεώρηση της Ποιητικής μετατοπίζει το κέντρο του ενδιαφέροντος από τη σημασιοδότηση στη συμβολοποίηση, διαδικασία κατά την οποία ένα πρώτο σημαινόμενο ανακαλεί ένα δεύτερο. Η σημασιοδότηση εστιάζεται στο λεξιλόγιο, στα «παραδείγματα» των λέξεων, ενώ η συμβολοποίηση, πιο ουσιαστική, εδράζεται στη διατύπωση, στο «σύνταγμα». Επιπλέον, εξετάζονται για πρώτη φορά οι συμβολικές ιδιότητες τμημάτων  που είναι μεγαλύτερα από τη φράση. Σε αυτό το σημείο έχουμε σε διαφραστικό επίπεδο τη διάκριση μεταξύ του ενδοκειμενικού συμβολισμού, όπου μία μόνο σκέψη καταδεικνύεται από το σύνολο της πλοκής, ( πχ. η πρώτη πρόταση της Άννας Καρένινα αποτελεί συμπύκνωση όλης της πλοκής του βιβλίου) και του παραδοσιακού φιλολογικού υπομνηματισμού. Απαντώντας στην ερώτηση «ποιό είναι το νόημα του κειμένου» διαμορφώνεται ο κλάδος της Υποστασιακής Σημασιολογίας. Εγείρεται λοιπόν το πρόβλημα της αλήθειας του λογοτεχνικού κειμένου. Σύμφωνα με τη σύγχρονη Λογική μετά τον Frege o λογοτεχνικός λόγος σε αντίθεση με τον επιστημονικό δεν επιτρέπεται να υποβληθεί στη δοκιμασία της αλήθειας. Είναι μάταιο και στείρο να ζητούμε τη συμμόρφωση ενός λογοτεχνικού κειμένου προς ένα κειμενικό κανονιστικό σύστημα, που βρίσκεται έξω από αυτό . Ένα άλλο σημαντικό σημείο ενδιαφέροντος, στο οποίο πρέπει να στραφεί η Ποιητική είναι η ανάλυση των πολλαπλών επιπέδου του Λόγου. Ο βαθμός της ρητορικότητας του κειμένου και η υποκειμενικότητα της γλώσσας είναι καθοριστικά. Σχετικά με τον βαθμό ρητορικότητας ο Γιάκομπσον στις έρευνές του ανέλυσε τον γλωσσικό ιστό πολλών ποιημάτων ανακαλύπτοντας γραμματικά σχήματα λόγου, τα οποία διαμορφώντονται από σχέσεις στοιχείων in praesentia ( τα παραδοσιακά ρητορικά σχήματα ) και σχέσεις in absentia ( ρητορικοί τρόποι ). Κατά τον Peirce δεν μπορούμε να απογυμνώσουμε τις λέξεις από το ένδυμά τους, αλλά μόνο να τους βρούμε ένα νέο πιο διάφανο. Ως εκ τούτου, η γλώσσα δεν μπορεί να εξαφανισθεί εντελώς και να εννοηθεί ως καθαρός μεσολαβητής της σημασίας. Από την άλλη, ο λογοτέχνης σύμφωνα με τον Μπαχτίν « κινείται σ΄ένα κόσμο γεμάτο από τις λέξεις του άλλου . Δεν βρίσκει λέξεις γλωσσολογικές, αλλά λέξεις κατοικημένες από άλλες φωνές.» Πρόκειται για τον περίφημο ορισμό της διακειμενικότητας ο λόγος του συγγραφέα είναι πάντα πολυφωνικός. Τη θεωρία της διακειμενικής πολυφωνίας αξιοποίησε η ψυχανάλυση της ιστορίας της λογοτεχνίας και ο Harold Bloom, που μελέτησε πρώτος το άγχος του δημιουργού, ο οποίος όταν γράφει, συνειδητοποιεί ότι το κάνει πάντα υπέρ ή κατά κάποιου άλλου βιβλίου.




Αλλά και ο βαθμός υποκειμενικότητας της γλώσσας παίζει καθοριστικό ρόλο για το λογοτεχνικό κείμενο . Από τη στιγμή που οι έρευνες του γλωσσολόγου Benveniste κατέδειξαν το γεγονός πως κάθε διατύπωση φέρει τα ίχνη της εκφοράς της, η Ποιητική έστρεψε την προσοχή της στις ενδείξεις της εκφοράς μέσα στο έργο, διακρίνοντάς τις σε ενδείξεις για την ταυτότητα των συνομιλητών και για τις χωροχρονικές παραμέτρους του κειμένου ( μορφήματα όπως οι αντωνυμίες και οι καταλήξεις των ρημάτων ) και ενδείξεις για τη στάση του συνομιλητή απέναντι στο αντικείμενο του λόγου του. Δεδομένου ότι υπάρχει πάντα μία αξιολογική κρίση διαφορετικού βαθμού του υποκειμένου κατά τη διατύπωση, ο λόγος του έργου ως προς την υποκειμενικότητά του μπορεί να χαρακτηρισθεί ως συγκινησιακός ( μελέτες του Charles Bally )   ή τροποποιητικός ( με ισχυρή παρουσία τροποποιητικών ρημάτων και επιρρημάτων, όπως τα «μπορεί», «πρέπει», «ίσως» ).
Όσον αφορά στη λεκτική πλευρά της γλώσσας η Ποιητική εξετάζει τον τρόπο μεταμόρφωσης του λόγου σε μυθοπλασία, τη « σχηματικότητα» του λογοτεχνικού κειμένου κατά τον Ingarden μέσω των τεσσάρων βασικών κατηγοριών, του τρόπου, του χρόνου, της οπτικής και της φωνής. Στο επίπεδο του Τρόπου σημαντική είναι η εργασία του  Gerard Genette πάνω στον Προυστ για τις σημασιολογικές αποχρώσεις της παραλλαγής του ελεύθερου πλάγιου λόγου. Από την πλευρά της κατηγορίας του χρόνου η ανεύρεση των δύο χρονικοτήτων του έργου, η μονοδιάστατη χρονικότητα του λόγου, η πολυδιάστατη της μυθοπλασίας  και η συμπλοκή τους μας επιτρέπουν να διαμορφώσουμε μία νέα τυπολογία αφήγησης, χαρακτηριστικά δείγματα της οποίας αποτελούν η επαναληπτική και η συμπεριληπτική αφήγηση. Αλλά και η μελέτη της κατηγορίας της οπτικής σε συνδυασμό με την εισαγωγή της έννοιας του αντανακλαστή από τον Χένρι Τζόυς ( του προσώπου δηλαδή που δεν είναι μόνο αντικείμενο παρατήρησης, αλλά και παρατηρητής ταυτόχρονα) είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Τέλος, η εξέταση της συντακτικής πλευράς του λογοτεχνικού έργου και των κειμενικών δομών εξήρε τη σημασία της έννοιας της αιτιότητας στη διαμόρφωση αισθητικών αντιλήψεων περί λογοτεχνίας. ( ρητή αιτιότητα και παραλογοτεχνία σε αντιδιαστολή με τη στροφή της λογοτεχνίας προς το ασήμαντο χάρη στους Φλωμπέρ, Μπέκετ και Τσέχοφ. ) Επιπλέον έγινε ευρέως γνωστή και η έννοια της χωρικής δομής, η οποία χαρακτηρίζει κυρίως την ποίηση, όπου όλα τα στρώματα της διατύπωσης από το φώνημα ως τις γραμματικές κατηγορίες οργανώνονται σε χωρικές συμμετρίες ή αντιθέσεις.
Συνοψίζοντας η ζωή, όπως αναφέρει ο Todorov είναι μία βιογραφία, ο κόσμος μία κοινωνιογραφία κι εμείς δεν μπορούμε ποτέ να φτάσουμε σε μία εξωσυμβολική προγλωσσική κατάσταση. Επομένως η διαμόρφωση μίας ποιητικής καθίσταται αναγκαία στο μέτρο που η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου αποτελεί μία γοητευτική, αλλά και μία περιπετειώδης πορεία, κατά την οποία συγγραφέας και αναγνώστης οφείλουν να κυριεύσουν τη λέξη « ζεστή ακόμα από τον αγώνα της » και να την υποτάξουν « στη δυναμική ενότητα του ύφους ».



Έλυα Βερυκίου

Βιβλιογραφία

Ζεράρ Ζενέτ, Τα όρια της διήγησης, εκδ. Καρδαμίτσα
Μπαχτίν, Η μορφική μέθοδος στη φιλολογική επιστήμη, εκδ. Πόλις
Τσβένταν Τοντόρωφ, Ποιητική, εκδ. Γνώση
Λακάν, Γραπτά, εκδ. Σέιγ
Ο. Εκο, Ερμηνεία και Υπερερμηνεία, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
Η Φιλοσοφία, Αλέν Ρενώ, εκδ. Πόλις


Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Κερασιές, Έλυα Βερυκίου ( από τη νέα προς έκδοση ποιητική συλλογή )

Τα πράγματα που αγνόησα και οι σιωπές τους.
Τις νύχτες σιγοκαίνε, όλα αγνά, στην αγάπη βυθισμένα.
Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε.
Καιρός να κυνηγήσουμε το φως μέσα στη βροχή.
Ασυνείδητα σε μία κατάφαση, σ΄ένα λυγμό
να θεσπίσουμε της ανυπαρξίας την κατάρρευση.
Η επιβίωση, συνθήκη που ανατέλλει πάνω από τους κέδρους.
Σφύζουν όμως τα αισθήματα πάνω στο χαρτί,
κεριά που άναψα για τις απώλειές μου.
Στους τοίχους οι αντανακλάσεις της ύπαρξης
ακολουθούν την προδιαγεγραμμένη διαδρομή.

Διψώ.
Μία σταγόνα αρκεί να υγρανθεί της ψυχής το αισθητήριο.
Τις μέρες του αθέατου αγιασμού
φυλλορροούν νοσταλγικά οι κερασιές της θλίψης.

Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

Υπαινιγμός, Έλυα Βερυκίου

Τα φώτα ανάβουν.
Υποχωρεί το άσπονδο του Οκτώβρη.
Οι αρνήσεις σου, το προσδιορίσιμο της ύπαρξης.
Είναι δύσκολο να αισθανθείς οικεία τη ζωή σου.
Παρ΄όλα αυτά, πάντα υπάρχουν αντικατοπτρισμοί στις θάλασσες,
πώς αλλιώς να βυθιστούν οι αγωνίες.
Είσαι σίγουρος πλέον.
Τα φθινόπωρα της ματαιότητας δεν έχει κρύο.
Αχτίδες που θερμαίνουν, οι καθάριες προαιρέσεις.

Η επίφαση και η αλήθεια, δρόμοι που ανοίγονται αινιγματικά
κάτω από τις καμάρες της δοκιμασίας.
Η εκλογή, οδυνηρή, αλλά σωστή.
Θα είναι ίσως αυτό που δημιουργεί μία αίσθηση γαλήνης τις ζοφερές νύχτες.
Οι λέξεις στο σκοτάδι, σταγόνες της αυγής.
Μα δεν είναι αρκετό.
Αγάπησα άνευ όρων.
Ο ταπεινός μου τρόπος να αντιληφθώ ανάμεσα σε χρυσάνθεμα και μύρα
τον υπαινιγμό της λησμονημένης αγιότητας.

Κυριακή 18 Οκτωβρίου 2015

Πόσο όμορφα ζουν, πόσο όμορφα πεθαίνουν τα πράγματα απόψε, Έλυα Βερυκίου

Πόσο όμορφα ζουν, πόσο όμορφα πεθαίνουν τα πράγματα απόψε
Τρέμουν μέσα στα μάτια της ερημίας τα φυλλώματα.
Της επιβίωσης ο δρόμος πάντα βαθύς,
αρκεί να μην πονά η μνήμη.
Δεν είναι παραίσθηση ο ήχος της θάλασσας το ηλιοβασίλεμα,
η αλαζονεία μόνο σκορπίζεται σε συντρίμμια πορφυρά .
Πίσω από φώτα που τρεμοσβήνουν απλώνεται
της θυσίας ο ορίζοντας,
τόπος κρυφός για να σκηνώσει η παρουσία.
Μη μου μιλάς λοιπόν για μοναξιά,
επέζησα από αυτόν τον θάνατο.
Λάμπουν οι νύχτες γαλήνια και απροσδόκητα,
όταν στις πληγές ψηλαφούν το φως τα δάχτυλα.

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

Βλέμμα, Έλυα Βερυκίου

H ευωδία και ο νόστος του γαλάζιου.
Τα άστρα φωτίζουν το τζάμι,
οι προσδοκίες έξω, θάλασσα ακίνητη.
Ακούω το φως, λεπτό συριγμό,
να διασχίζει μυστικά τη νύχτα.
Τρέμει η σιωπή από ασήμι πάνω στης ψυχής το φύλλωμα.
Έχουν όμως τα πράγματα μέσα μου φωνή.
Κυλά ο χρόνος, νερό μενεξεδί,
και πού να καθρεφτίσω την αγάπη.
Ρόδα σκορπούν στις ατραπούς της ματαιότητας.
Ανάμεσα στα βράχια η απάντηση που αναζητώ,
όχι πως έχουν σημασία τα ερωτήματα.

Το μόνο που επιθυμώ από τότε που σίγασαν τα πάθη,
το πέρασμα από τη ζωή να είναι βλέμμα, βαθύ, μεταληπτικό,
την αυγή να αντιφεγγίζει τα χελιδόνια της αιωνιότητας.


https://www.youtube.com/watch?v=0u0M4CMq7uI

Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2015

Απόσπασμα από το άρθρο της Έλυας Βερυκίου "Ποιητική, η γοητευτική πορεία προς την ουσία της λογοτεχνικότητας" στο νέο τεύχος του περιοδικού Αίτιον


 Aπαντώντας στην ερώτηση " ποιό είναι το νόημα του κειμένου " διαμορφώνεται ο κλάδος της Υποστασιακής Σημασιολογίας. Σύμφωνα με τη σύγχρονη Λογική μετά τον Frege ο λογοτεχνικός λόγος δεν μπορεί να υποβληθεί στη διαδικασία της αλήθειας .Είναι μάταιο και στείρο να επιζητούμε τη συμμόρφωση ενός λογοτεχνικού κειμένου προς ένα άλλο κειμενικό κανονιστικό σύστημα, το οποίο βρίσκεται έξω από το ίδιο. Η Ποιητική οφείλει επομένως να στραφεί στην ανάλυση των πολλαπλών επιπέδων του λόγου. Ο βαθμός ρητορικότητας του ποιητικού λόγου και το επίπεδο της υποκειμενικότητας της ποιητικής γλώσσας είναι καθοριστικά. Ο Γιάκομπσον αναλύοντας τον γλωσσικό ιστό αρκετών ποιημάτων κατέδειξε την ύπαρξη σχέσεων στοιχείων in praesentia ( τα παραδοσιακά ρητορικά σχήματα ) και in absentia ( οι ρητορικοί τρόποι ). Ως εκ τούτου, η γλώσσα δεν μπορεί να εξαφανισθεί εντελώς και να εννοηθεί ως καθαρός μεσολαβητής της σημασίας. Κατά τον Peirce δεν μπορούμε να απογυμνώσουμε τις λέξεις από το ένδυμά τους, αλλά να τους βρούμε ένα νέο, πιο διάφανο. Ο λογοτέχνης για τον Μπαχτίν κινείται σ΄ένα κόσμο γεμάτο από τις λέξεις του άλλου, " δεν βρίσκει λέξεις γλωσσολογικές,αλλά λέξεις κατοικημένες από άλλες φωνές".

https://www.youtube.com/watch?v=iEB2hzsI_Uk&list=PLO26uvsnrpPojDEDZTChJM1kU8Ek3Xn1b&index=169

Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου 2015

Τιβεριάδα των δακρύων

Μοιραία που γνωρίσαμε το ανέφικτο,
κρύσταλλα γαλάζια και λευκά πίσω από τα βήματα.
Διαβρώθηκαν τα αισθήματα,
ατόφιος όμως ο ήχος της βροχής στη μνήμη.
Νερό που πάλλεται η ψυχή στη θέα του αμφίρροπου.
Πληθαίνουν οι πληγές, επίπονη και υγρή η διαδρομή.
Θα πρέπει να κουράστηκες πολύ.
Παραμυθία στον κάματο από την άλλη όχθη μία φωνή.

Μετά την πάλη με τα κύματα ένα άστρο,
της Ουσίας η φευγαλέα λάμπουσα ανάμνηση.
Μην φοβηθείς.
Δες μόνο πόσο όμορφα φωτίζει τη λησμονημένη Τιβεριάδα των δακρύων.

Τρίτη 1 Σεπτεμβρίου 2015

Ανταύγειες της Χάρης

Οι μέρες μας από νερό, οι νύχτες από πνεύμα.
Στο ημίφως οι προθέσεις, προσπάθειες εναγώνιες
να αγκαλιάσει η ζωή της θάλασσας τα μέτρα.
Κάθε φορά που της άρνησης το σύννεφο προβάλλει στην άκρη του ορίζοντα,
μένει η σιωπή ανάμεσα στα θραύσματα,
ο τρόπος σου ο μυστικός για να λαξεύσεις πέτρες.
Διασχίσαμε τοπία θλιβερά, των στεναγμών το βαθυπράσινο
ακόμα αντηχεί στα δάση των κινδύνων.
Σημαίνει αργά η απώλεια στο σβήσιμο της μέρας
κι εμείς συμβιβαστήκαμε.
Κατά βάθος γνωρίζουμε το κέρδος.
Μάτια θαμπά, όχι από δάκρυα,
αλλά από της φωτοχυσίας το πλεόνασμα.
Μάτια θολά, μάτια αλλιώτικα, αληθινά,
το δειλινό να αρχίζουν να διακρίνουν
ανταύγειες της Χάρης.

Κυριακή 16 Αυγούστου 2015

Συριγμός

Των ψευδαισθήσεων μεγάλη η διαδρομή
και η πραγματικότητα, πέτρα γκριζωπή και γηρασμένη.
Το να αποφύγω τη ματαίωση, προσπάθεια απέλπιδη,
νιφάδα από χιόνι στης γραμμής την παλάμη.
Δεν βρήκε ανάπαυση το πνεύμα μέσα στη φωτιά,
μα στον λεπτό τον συριγμό.
Η παρουσία, δώρο κρυμμένο πίσω από την έλλειψη.

Ψυχές σκιρτούν, λάμπουν ανάσες πάνω στα νερά,
ταξίδια νοερά οικειοποιηθήκαμε, σελήνες του Αυγούστου.
Δεν έχει σημασία που δεν πετάξαμε ψηλά,
η ανταμοιβή μας όλη στον ουρανό ένα βλέμμα.
Για μία στιγμή την ευτυχία αδράξαμε .
Είδαμε την έκλειψη της θλίψης
να θεουργείται ασημένια ανάμεσα στα σύννεφα.

Τρίτη 23 Ιουνίου 2015

Παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής Τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδ. Ιβίσκος

Σας περιμένουμε με ποίηση και μουσική την Τετάρτη 24 Ιουνίου στο Αίτιον στις 19.30. Οι ποιητές Τζούτζη Μαντζουράνη και Μανώλης Μεσσήνης, η συγγραφέας Σοφία Νινιού, ο πιανίστας Σπύρος Παπαθεοδώρου και η μεσόφωνος Βερονίκη Μπιέλιτσα θα πλαισιώσουν το μουσικοποιητικό ταξίδι.

Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Στο νέο τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού Αίτιον, το άρθρο " Ποίηση και Φιλοσοφία, οι δύο όψεις της οντολογικής αυτοπραγμάτωσης" της Έλυας Βερυκίου

Στο Αίτιον Περιοδικό αφιέρωμα στον εικαστικό Αλέκο Φασιανό.
 Γράφουν οι:
• Κατερίνα Αγγελάκη-Ρούκ
• Έλυα Βερυκίου
• Ειρήνη Α. Βρης
• Δημήτρης Βασιλάκης
• Αλίκη Γεωργουλοπούλου
• Μιχάλης Γρηγορίου
• Πηνελόπη Δεληγιάννη
• Κασσάνδρα Δημοπούλου
• Κατερίνα Διδασκάλου
• Λίζα Διονυσιάδου
• Θόδωρος Καλαμπούκας
• Ανδρέας Καρακόκκινος
• Δημοσθένης Καρυοφύλλης
• Γιώργος Κασιμάτης
• Γιάννης Κοντός (συνέντευξη)
• Χρήστος Κοτσιρέας
• Άρης Κουμπαρέλης
• Κώστας Κρεμμύδας
• Χρήστος Λαζαρίδης
• Όλια Λαζαρίδου (συνέντευξη)
• Δημήτρης Ε. Λέκκας
• Νίκος Λυγερός
• Σπύρος Μακρής
• Δημήτρης Μανίνης
• Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού
• Ξενοφών Δ. Μουσάς
• Αλεξάνδρα Μπακονίκα
• Τούλα Μπαρνασά
• Μάριος Μπέγζος
• Γιώργος Μπλάνας
• Χρήστος Ντικμπασάνης
• Παυλίνα Παμπούδη
• Κωνσταντίνος Γ. Παπαγεωργίου
• Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου
• Μανώλης Πρατικάκης
• Βασιλίκα Σαριλάκη
• Αντώνης Δ. Σκιαθάς
• Γιάννης Σκλιβανιώτης
• Τάκης Σπύρου
• Πάνος Σταθόγιαννης
• Πόπη Συνοδινού
• Φώτης Χαντζής
• Πόλυ Χατζημανωλάκη
• Νικήτας Χιωτίνης
• Γκρέτα Χριστοφιλοπούλου
• Αλέκος Φασιανός (συνέντευξη)
• Άντεια Φραντζή

Πέμπτη 18 Ιουνίου 2015

Ασκητική της απουσίας, Τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου

Μια ανάσα από φως αγγίζει το παράθυρο,
σύννεφο που σταματά στη μέση του ουρανού
να αφουγκρασθεί τον κόσμο τον ανεξερεύνητο,
που κρύβεις στην ψυχή σου.
Του δειλινού το πληγωμένο χρυσάφι δεν μπόρεσε
να το αποθέσει η μοίρα απαλά στα χέρια.
Μας ψιθυρίζει μυστικά ο άνεμος που έρχεται από την ακτή,
κι ας είναι όλος ο κόσμος φωτισμένος από τις ανταύγειες της ερήμου.
Πόνος γλυκός, ασκητική της απουσίας,
σαλεύουνε τα φύλλα.

Μάθε μου να μιλώ,
τώρα που ταξιδεύει διάφανο πουλί,
η σιωπή σου μες στον χρόνο,
Στον ουρανό έχουν ανθίσει πάλι
συλλαβές του ανείπωτου τα άστρα.
Μάθε μου να ελπίζω.
Θέλω να δω άλλη μία φορά εκείνο το φως στο τζάμι

και την ψυχή τη νύχτα να ευωδιάζει θάλασσα.

Κυριακή 14 Ιουνίου 2015

Θα λείψω για λίγο, Έλυα Βερυκίου, Σιωπή Κρυστάλλινη

Θα λείψω για λίγο, σου είπα.
Κάθε φορά που έκλεινες τα μάτια, έμενα δίπλα σου,
τρυφερό πουλί, να αναζητώ τον ουρανό σου.
Εκεί πάνω έβλεπα πάντα σύννεφο αχνό να μας σκεπάζει απαλά,
γλαυκό σεντόνι της ψυχής.
Κάποιες φορές μόνο γινόταν ροδογάλανο
στο σημείο που γώνιαζε το σώμα.
Ήταν η στιγμή που το άπειρο φανέρωνε το δικό του πτέρωμα.
Το απόβραδο τίποτε άλλο,
μόνο ένα άγαλμα θλιμμένο στη μέση της πλατείας.

Παρ΄όλα αυτά δεν γόγγυσα ποτέ μου.
Γιατί της ζωής τα άρρητα
τα βρήκα μέσα σε κάποιους στίχους,
να πλέουν, μικρές φωταψίες, στα βραδινά νερά.
Τελικά, το να χαρίσουμε στους ανθρώπους
την ευκαιρία να ζήσουν μες στο όνειρο
είναι η μόνη μας ανταπόδοση.
Ίσως να ήταν κι αυτό του Θεού ένα κρυφό φανέρωμα,
που είχε, όπως όλα άλλωστε, το δικό του τίμημα.

Θα φύγω για λίγο,
μην απορείς που κάποτε πρέπει να λείπω απ΄τη ζωή μου,
κάθε φορά που χάνομαι απ΄τον κόσμο,
κερδίζω πάλι πίσω την ψυχή μου.

Τρίτη 9 Ιουνίου 2015

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΜΦΙΘΥΜΟΥ, από την ποιητική συλλογή Τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδ. Ιβίσκος

Σε έχασα πάλι σήμερα.
Η απουσία Σου στα μάτια, μία σταγόνα θάλασσα.
Θα μπορούσα, αν έβρισκα τη δύναμη,
να πλάθομαι ατέρμονα γύρω από το φως Σου.
Μα είναι τόσο εύθραυστο το αμφίθυμο,
όταν ξυπνούν οι ίσκιοι.
Οι θλίψεις απρόσμενα απλώνονται,
ανταύγειες της σελήνης πάνω στα νερά.
Και όταν αρθρώνεις την επιστροφή μέσα από τα σύννεφα,
κάποιος καλεί τις νύχτες τα πουλιά
να αγκαλιάσουν το τοπίο του ουρανού μου.
Λυπήσου με.
Δεν έκανα τίποτα, έκρυψα το τάλαντο.
Μόνο έγραφα.
Έμαθα να βυθίζομαι σ'ένα πέλαγος από ήλιο
για να αισθανθώ ως την ψυχή τα χρώματα.
Πες μου, Σε παρακαλώ,
πόσος ακόμα είναι ο κλήρος μου να πλανηθώ,
να ακούσω από τα χείλη Σου ένα Σάββατο,
φίλη πιστή, το " Δεύρο έξω ".

Δευτέρα 1 Ιουνίου 2015

Εξώφυλλο νέας ποιητικής συλλογής, Τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδ. Ιβίσκος



Τον Ιούνιο από τις εκδόσεις Ιβίσκος η νέα ποιητική συλλογή Τα Νηπτικά της Θάλασσας .
Θερμές ευχαριστίες στην ποιήτρια Αλεξάνδρα Μπακονίκα για την κριτική στο οπισθόφυλλο της συλλογής.

Σάββατο 30 Μαΐου 2015

Αποδημία, από τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδ. Ιβίσκος

Νύχτα με έκλειψη οδύνης.
Στη δίνη του ατελεύτητου τα σύννεφά μου εξαϋλωμένα στον ορίζοντά σου.
Με αγγίζει ο χρόνος και γίνομαι θάλασσα,
περιμένω το φως να γλιστρήσει απαλά στις πτυχές μου.
Γύρω μας βλέμματα νησιά,
φλέβα που σπαρταρά της επιθυμίας η ματαιότητα.
Μέσα στη μοναξιά των φυλλωμάτων θροϊζουν προσευχές
και ανθίζει η εγκαρτέρηση.
Τη θέση της στην εκφορά δίνει η σιωπή
πλεγμένη με την ανάσα.

Ειλικρινής πάντως η πρόθεση.
Ονειρευτήκαμε, αγαπήσαμε,
Τουλάχιστον ζήσαμε έναν ουρανό,
η ταπεινή μας αντίσταση απέναντι στην αποδημία της αθωότητας.

Κυριακή 24 Μαΐου 2015

Ευαγγελισμός, από Τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδόσεις Ιβίσκος

Πόσα χρόνια ακίνητη στο βυσσινί παράθυρο του ολοφυρμού .
Μια λίμνη η προσμονή μου,
καθρεφτισμένο χελιδόνι η μόνη βεβαιότητα. 
Το ξέρω, έχει η αγάπη τόσα χρώματα. 
Ακούμπησέ με για να λουσθώ μέσα στην άφεση,
να αγγίξει κάποτε η ψυχή το γαλάζιο του Ευαγγελισμού σου.
Σε ατραπούς αμφιβολίας χάθηκα,
τρυπήθηκα από αγκάθια δολερά. 
Μα γύρω από τη μορφή σου πλέκονται ρόδα 
και αντηχούνε κρύσταλλα.

Μαρία, που με αγκάλιασες στη μοναξιά,
μία μετάσταση μου δώρησες. 
Χάρη σε σένα πλέει η ευτυχία μου το δειλινό, 
ανταύγεια χρυσή μέσα στη θάλασσα.

Σάββατο 23 Μαΐου 2015

Ποίηση και Φιλοσοφία, οι δύο όψεις της οντολογικής αυτοπραγμάτωσης, Έλυα Βερυκίου

Η διερεύνηση της σχέσης της ποίησης με τη φιλοσοφία υπήρξε ανέκαθεν πεδίο μίας γοητευτικής αναζήτησης, που ξεκίνησε από τον Πλάτωνα, πέρασε από τη φορμαλιστική κριτική και τον κύκλο της Πράγας, τη σημειωτική και τον αποδομισμό και συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Ποίηση και φιλοσοφία νοούνται ως δύο διαφορετικές απόπειρες αυτοπραγμάτωσης, βασιζόμενες η πρώτη στη δύναμη της παραστασιακής και η δεύτερη στην ένταση της κατανοητικής σκέψης . Στην ουσία δεν πρόκειται για αντίστιξη εννοιών, αλλά για σύγκλιση, αφού τόσο η ποίηση σε επίπεδο γλώσσας, όσο και η σκέψη σε επίπεδο φιλοσοφίας προσεγγίζουν τη δομική σύσταση του κόσμου ως περισσυλογή νοήματος και αναλαμβάνουν την ευθύνη της διερώτησης, της απορίας. Τα κατεξοχήν εργαλεία τους, η φαντασία και ο λόγος, εκπληρώνουν το « παριστάνειν» και το «κατανοείν» συνεργαζόμενα με σκοπό τη «φανέρωση του Είναι» κατά τον Έγελο. Τρέπουν επομένως τα γεγονότα, τα οποία βρίσκονται αρχικά λησμονημένα σε μία αποσπασματική υποκειμενικότητα ή αντικειμενικότητα προς την α-λήθεια: o λανθάνων λόγος κλιμακώνει ποιητικά την έντασή του για να μη βυθιστεί στη λήθη.   
Το « ομιλείν » για τον Χάιντεγκερ είναι η ανθρώπινη ουσία, η οποία έρχεται στον εαυτό της ως ιδιοσυμβάν της γλώσσας, ως ιδιο-ποίηση του εσωτερικού. Είναι δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο ο θνητός λέγει την ουσία του σύμφωνα με τον ρυθμό της « αυθεντικής ποίησης ». Αυτός ο ρυθμός αποτελεί και την αρχέγονη γλώσσα του νοήματος, ενώ καταδεικνύει τη γειτνίαση της σκέψης με την ποίηση ως οντολογική συνείδηση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Για τον Χέγκελ η φύση της Ιδέας βρίσκεται μέσα στην ποίηση ως διαφάνεια ενός άρρηκτα συναρθρωμένου ποιητικού όλου, που δεν παύει να αυτο-ερμηνεύεται. Η ουσία των πραγμάτων ενυπάρχει στην ουσία της γλώσσας. Κατά τον Καντ επίσης, η αντιληπτικότητα εδράζεται εντός της ανθρώπινης διανοίας, έτσι η εμπειρική πραγματικότητα δεν μπορεί να καταδηλωθεί. Συνεπώς η ποίηση, και όχι η φιλοσοφική λογική ή η γλωσσολογία, κομίζει τη δυνατότητα αποσύνδεσης της γλώσσας από το γίγνεσθαι, του ονόματος από την έννοια. Χάρη στην ποίηση του Ρεμπώ και του Μαλλαρμέ η ποιητική γλώσσα καθίσταται μία απέριοριστα ανανεωτική και συνεκδοχική δομή. Η υφή και το άρωμα του ρόδου αποδίδονται στη λέξη « ρόδο» και όχι σε κάποιο κατασκεύασμα εξωτερικής αντιστοιχίας. Ο ποιητικός λόγος με αυτή την έννοια είναι πλουσιότερος από την ίδια την αισθητηριακή εμπειρία, καθώς δεν περιορίζεται στην αδαμιαία αλαζονεία της ονοματοδοσίας του κόσμου, στην περιγραφική χαρτογράφησή του, αλλά διευρύνεται σε μία αναδημιουργία, μία εκδίπλωση των εννοιακών του πιθανοτήτων. Μία σοβαρή ανθρωπολογία κατά τον Στάινερ ενέχει στον μορφικό και ουσιαστικό της πυρήνα μία θεωρία ή μία πρακτική του λόγου. Η ανατροπή της αντιστοιχίας ανάμεσα στη λέξη και στον αισθητό κόσμο είναι η επιστημολογική έκλειψη του Εγώ των αποδομητών, του Χαιντεγκερ και της ψυχανάλυσης. Η φρουδική αντίληψη του λόγου, που συνίσταται σε μία αποκαλυπτική κατάδυση σε κρυμμένα επίπεδα ετυμολογίας και ρηματικής σύνδεσης με σκοπό τη διερεύνηση των προδομών του ασυνειδήτου, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διασπορά του εαυτού που εξέφρασε ποιητικά ο Ρεμπώ στο « Je est un autre». To αίτημα λοιπόν για ασκητική καθαρότητα της γλώσσας, όπως διατυπώθηκε φιλοσοφικά από τον Frege και τον Wittgestein συμπίπτει με την επιταγή του Μαλλαρμέ «να καθαρίσουμε τις λέξεις της φυλής, να γίνει η γλώσσα διάφανη ως προς τον εαυτό της».
Το ζήτημα της ποιητικής εικονοποιίας είναι επίσης καθοριστικό. Σύμφωνα με τον Ποτέμνια χωρίς εικονοποιία δεν υπάρχει τέχνη και κυρίως ποίηση. Η ποιητική εικονοποιία διαφέρει από εκείνη του πεζού λόγου, καθώς δεν αποτελεί απλά μέσο κατηγοριοποίησης των αισθητών αντικειμένων, αλλά ενίσχυση της εντύπωσής τους. Η συνήθεια, όπως αναφέρει ο φορμαλιστής Σλόφσκυ, «καταβροχθίζει έργα, ρούχα, έπιπλα, ενώ η τέχνη υπάρχει για να μας κάνει να νιώσουμε τα πράγματα, να κάνει την πέτρα πέτρινη.». Η τέχνη και κυρίως η ποίηση έχουν στόχο να μεταδίδουν την αίσθηση των πραγμάτων, όπως τα αντιλαμβανόμαστε και όχι όπως τα γνωρίζουμε. Για να το πετύχουν αυτό παρουσιάζουν τα πράγματα ανοίκεια, δηλαδή αποδίδοντάς τους ιδιότητες απρόσμενες σημασιολογικά, πχ.  Το « δακρυσμένο γέλιο» και το «μαύρο φως» στην Κίχλη του Σεφέρη. Η ιδιότυπη αυτή φωνητική και λεξιλογική δομή του ποιητικού λόγου, παράλληλα με τις ιδιάζουσες δομές σκέψεις παρακωλύουν τον αυτοματισμό της αντίληψης με σκοπό την ένταση της εντύπωσης . Έτσι, το αντικείμενο δεν γίνεται αντιληπτό στην έκτασή του στον χώρο, αλλά στον χρόνο, στο συνεχές του με αποτέλεσμα την παράταση της αισθητικής απόλαυσης.
Είναι σαφές πως το ποιητικό έργο λειτουργεί ως πολυτροπικός χώρος, ως δομημένο σύστημα. Κατά τον Μπαχτίν η ιστορία της λογοτεχνίας προϋποθέτει μία κοινωνιολογική ποιητική, η οποία έχει ως αντικείμενο την αντανάκλαση των ιδεολογικών οριζόντων του ποιητή και του αναγνώστη. Το ποίημα ειδωμένο ως πεδίο πραγματικοτήτων μετατρέπεται σε σημείο κατά τον Μουκαρόφσκι. Η σημειακή του φύση αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπόκειται διαρκώς σε ρητές και υπόρρητες αξιολογήσεις περιλαμβάνοντας εξωαισθητικές αξίες, που λειτουργούν ως θεματικά μορφώματα και γίνονται φορείς σημασίας. Χάρη στη μοιραία διολίσθηση από τη σημειακή στη σημασιολογική διάσταση ο ποιητικός λόγος συνδυάζει την αυτοαναφορικότητα με τον κοινωνιολογικό προβληματισμό.
Η ποιητική γλώσσα είναι σημασιολογικά επομένως ριζικά διαφορετική από τη μη ποιητική, αφού λειτουργεί αποκλειστικά « συγκειμενικά», αναφερόμενη δηλαδή μόνο στον εαυτό της. Κομίζει μία γνώση τελείως αντίθετη, αλλά πολύ βαθύτερη από την επιστήμη, όπως απέδειξε ο Ρίτσαρντς στο βιβλίο του Poetry and Beliefs. Το έργο του ποιητή είναι να προσδίδει συνοχή σε ένα σύνολο εμπειριών μέσα από τις λέξεις. Η μελέτη του τρόπου συνάρθρωσής τους αποτελεί εξάλλου το αντικείμενο της γλωσσικής ψυχολογίας. Η συμβολική τους διάσταση προσδίδει στο ποίημα την εγκυρότητα μίας πρότασης και μάλιστα μίας ψευδοπρότασης. Το έργο του ποιητή δεν είναι να διατυπώνει επιστημονικές προτάσεις, η ποίηση όμως έχει διαρκώς το ύφος κάποιου, που διατυπώνει προτάσεις και μάλιστα σημαντικές. Ίσως γι΄αυτό και οι μαθηματικοί κατά τον Ρίτσαρντς αδυνατούν να διαβάσουν ποίηση, αφού βρίσκουν αυτές τις προτάσεις ψευδείς. Ο στίχος « Ω ρόδο, είσαι άρρωστο !» είναι χαρακτηριστικός. Ενώ επιστημονικά η πρόταση κρίνεται ψευδής, για το υποθετικό σύμπαν λόγου του ποιήματος, το πλασμένο από τις κοινές μυθοπλασίες του δημιουργού και των αναγνωστών, μπορεί να θεωρηθεί ποιητικά αληθής ανάλογα με τον βαθμό της συναισθηματικής μας ανταπόκρισης. Γενικότερα, οι αληθείς προτάσεις είναι χρησιμότερες από τις ψευδείς, ο πολιτισμός μας όμως στηρίζεται σε αναρίθμητες ψευδοπροτάσεις για το σύμπαν, τον άνθρωπο, την ψυχή κτλ. μη πιστευτές, οι οποίες ήταν για αιώνες πιστευτές. Σήμερα εφόσον δεν μπορούμε να αποκτήσουμε επαρκείς γνώσεις, πρέπει να απελευθερώσουμε τις ψευδοπροτάσεις μας. Αυτή η θεραπεία δεν είναι λύση απελπισίας, γιατί η ποίηση μας δείχνει πως και οι πιο σημαντικές συμπεριφορές δεν χρειάζονται την επαλήθευση για να προκληθούν ή να διατηρηθούν. Όταν διαρραγούν οι σχέσεις μας με την ποίηση, «μοιάζουμε με ένα παρτέρι ντάλιες χωρίς υποστηρίγματα ». Στη γνώση βρίσκουμε τρόπους να εκμεταλλευθούμε τις περιστάσεις, δεν βρίσκουμε όμως λόγο ύπαρξης και δικαιολόγηση για τη μορφή της ζωής. Ο πολιτισμός μας οφείλει να παραδεχθεί το γεγονός ότι η ζωή της φαντασίας είναι η ίδια η δικαιολόγηση του εαυτού της, όσο κι αν αυτό είναι δύσκολο να το παραδεχθεί ένας ερωτευμένος. Για τον Ρίτσαρντς η ερωτική ποίηση σαφώς κατατροπώνει την ψυχανάλυση.   
Η ποιητική διαδικασία αποτελεί λοιπόν μία ψυχικοπνευματική έκφανση του Εγώ, η οποία διανοίγεται διαρκώς προκειμένου να πραγματωθεί σε καθολική αυτοσυνειδησία. Κατά τον Χέγκελ πρόκειται για μία αυτοφανέρωση του ποιήματος, το οποίο διερωτάται συνεχώς κατά πόσο το νόημά του είναι διαυγές κατά τον εαυτό του. Η «αυτοδιάφανη διαύγειά του» βρίσκεται μέσα στη μαρτυρία της γλώσσας. Η γλώσσα χαρίζει στο ποίημα την ενύπαρκτη δυνατότητα να σκέπτεται τον εαυτό του και να επιζητεί τη φιλοσοφική του καταξίωση με τον να ανυψώνεται στην ελευθερία της Έννοιας, όπου και εκφράζεται ρητά η ενότητα μορφής και περιεχομένου, έννοιας και αντικειμένου. Το ποίημα ανάγεται σε καίρια στιγμή υπαρκτικής αλήθειας, ο ποιητής ενοράται, με την ομιλία του μελετά τα φαινόμενα και τα αναδεικνύει σε μη συμπτωματική εκδήλωση της ουσίας. Η εγελιανή σύλληψη του ποιήματος είναι κατεξοχήν δυναμική, αφού το ποίημα είναι αυτό που έχει συντελεσθεί, το « Όχι πλέον είναι» και συγχρόνως αυτό που χρειάζεται ακόμη να συντελεσθεί, το « Όχι ακόμα είναι ». Η σύνθεσή του είναι κάτι ανάμεσα στο δεδομένο και το τελειωμένο, το λεγόμενο « Ανάμεσα Είναι ». Το ποιητικό υποκείμενο δεν ξεχωρίζει τον εαυτό του από το αντικείμενο της ποιητικής σύλληψης, αλλά αναστοχάζεται το παν ως ενιαία διαδικασία. Πρόκειται για μία σύμμετρη έκφραση του κόσμου, την οποία ανοίγει ο ποιητής στις διεκτάσεις του, προκειμένου να αγκαλιάσει τον δι-αιώνιο ρυθμό του Λόγου. Εμφανίζεται δέ ως κλιμακούμενη πολυσημία, αφού ο ποιητής δεν περιορίζει το ποίημα σε μία αυτοβιογραφική ή έστω αφηγηματική ολοκλήρωση, αλλά το βιώνει ως ανάμνηση της Ουσίας, του εσωτερικού δηλαδή διαμορφωτή της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτή η πορεία του Λόγου, που εγγράφεται στο Εγώ ως οντολογικός προορισμός, είναι συχνά επώδυνη για τον ποιητή, μπορεί ως ψευδοπρόταση να χρειάζεται μία πληθώρα ερμηνευτικών προσεγγίσεων, όπως αυτή του παρόντος άρθρου για να αποδείξει τη δυνητική εγκυρότητά της. Τίποτα όμως δεν μπορεί να απεικονίσει καλύτερα τη μυστηριώδη γοητεία της ποιητικής περιπέτειας από τον στίχο του σπουδαίου Νίκου Καρούζου :
« Ο ποιητής είναι μία νύχτα στη θάλασσα ».
Έλυα Βερυκίου

Βιβλιογραφία
1.      Η λογοτεχνική θεωρία του 20ου αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
2.      George Steiner, H σιωπή και ο ποιητής, εκδόσεις Έρασμος.
3.      Η φιλοσοφία της γλώσσας, William G.Lycam, εκδόσεις Gutenberg.
4.      Περιοδικό Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, τεύχος 68, Δημήτρης Τζωρτζόπουλος.
5.      Χέγκελ, Επιστήμη της Λογικής- η υποκειμενική λογική ή η διδασκαλία περί της έννοιας, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2005.
6.       Victor Shklovsky, Art as Technique, Russian Formalist Criticism, 1965.

7.      J. A. Richards, Principles of Literary Criticism, Λονδίνο 1924.

Κυριακή 17 Μαΐου 2015

Κύματα που χρυσίζουν, απόσπασμα από τα Νηπτικά της Θάλασσας, Έλυα Βερυκίου, εκδόσεις Ιβίσκος

Η μοναξιά απόψε, κρύσταλλα από φως και νερό πάνω στο πρόσωπό σου.
Να δέχεσαι στωικά τα πράγματα, όπως το χώμα τη βροχή.
Στο τέλος, σκέψεις που ψιθυρίζουν,
ανάσες απαλές ανάμεσα στους θάμνους,
ταπεινό πιστοποιητικό της ύπαρξης.

Ανεξήγητο το ανείπωτο.
Με των χεριών το άγγιγμα, η λήθη του θανάτου.
Τόξα από φίλντισι σκιρτούν μέσα στη θάλασσα,
ψυχές καθρεφτισμένες στα νερά,
κομμάτια του χρόνου λευκά για να εισχωρήσει το θαύμα.

Κάθε φορά όμως που τραβιούνται τα χέρια,
η αγάπη, στάχυ στον άνεμο,
ανάλαφρος χορός από πουλιά.
Δεν μας αγγίζει ο θάνατος.
Τα χρόνια μας τις νύχτες μία πληγωμένη αιωνιότητα,
τα χρόνια μας τις νύχτες, κύματα που χρυσίζουν.

Τετάρτη 13 Μαΐου 2015

Θρόισμα

Έφυγε η σιωπή.
Πάνω από τις λίμνες του μυαλού οι λέξεις οι ανείπωτες
έφεγγαν τόσο τρυφερά,
ετοιμοθάνατα άστρα.
Έπειτα έσταζαν τα δέντρα μύρα μέσα στη βροχή
κι ήταν τα δάκρυά μας φώτα στα κλαδιά του ανέφικτου.
Μες στα μαλλιά του ανεξήγητου η ηχώ ένα άνθος πορφυρό.
Όλη η ζωή μνήμη κι αισθήσεις,
όχι αιτίες κι αιτιατά.
Κυλά σαν το νερό γαλήνια η μουσική του χρόνου.
Ό,τι σχεδιάζει ο νους,
πέταγμα δυσερμήνευτο πάνω από τα κύματα,
Ό,τι ποθεί η καρδιά, ανάσα απλή,
στο πρόσωπό μας διάφανη ανταύγεια.
Και αυτό που κρατά στο τέλος η ψυχή,
μία εξήγηση σαν θρόισμα του δειλινού,
ήλιος δειλός ανάμεσα στα πεύκα.


                      Έλυα Βερυκίου

Δευτέρα 4 Μαΐου 2015

Αγρυπνία, Veillée, ποίηση και απόδοση στα γαλλικά Έλυα Βερυκίου

Απόγευμα.
Τριγύρω ξέπνοα φύλλα να αναστέλλουν τη θλίψη.
Είμαι μία ρίζα ασθενική,
που ψάχνει να βρει φως για να βλαστήσει.
Ένα πουλί πετά μες στο δωμάτιο,
σκορπά, γύρη χρυσή, ο χρόνος.
Από αλήθεια ανυψώνονται τα πράγματα,
από αγάπη ανασταίνονται σε ιδέες.
Μέσα σε λάμψεις γκριζοπράσινες πεθαίνει ήσυχα
το σκοτάδι της σιωπής μου.

Αποχωρώ.
Η νύχτα απλώνει στο μυαλό τις μυστικές πηγές της.
Το ημίφως παίρνει τις σωστές διαστάσεις του,
σχεδιάζει θάλασσες, νησιά στις άκρες των δαχτύλων.
Η αγρυπνία, σημαίνον της πληρότητας.
Η ώρα είναι τρεις,
γράφω
και τα κεριά μου δεν είναι πια σβησμένα.

Après-midi.
Autour de moi des feuilles essoufflées suspendent la tristesse.
Je suis une racine frêle,
qui cherche de la lumière, afin de germer.
Un oiseau vole dans la chambre,
le temps se disperse, pollen doré.
De vérité s'élèvent les choses,
d΄amour les idées sont ressuscitées.
Au milieu des éclats gris-verts meurent tranquillement les ténèbres de ma vie.

Je me retire.
La nuit déploie ses fontaines secrètes dans l΄esprit.
La pénombre acquiert ses justes dimensions,
elle dessine des mers, des îles au bout des doigts.
La veillée, signifiant de la plénitude.
Il est trois heures,
écris 
et mes bougies ne sont plus éteintes.


Κυριακή 3 Μαΐου 2015

Eκείνο το βλέμμα, Έλυα Βερυκίου, μετάφραση στα Ισπανικά Mario Domínguez Parra

La poeta griega Elya Verykíu (1972) es licenciada en Filología Francesa por la Universidad Kapodistrias de Atenas. Es autora del libro de poemas Silencio cristalino (Σιωπή Κρυστάλλινη, εκδόσεις Ιβίσκος, 2014).
Aquella mirada
 
Aquella mirada que compartiste.
Vuelta hacia allí donde se abre el cielo gris
y caen gotas de luz, mientras las aves vuelan.
Y cuando escuchas en el silencio absoluto notas de una música,
como dos guijarros que caen al agua y forman círculos,
círculos que se extienden y después se borran lentamente,
entonces comprendes.
Entonces aprendes que la tristeza tiene sus colores celestes
y que una plegaria basta para atravesar las noches desiertas y límpidas.
 Además, aunque te enganches en el cuerpo,
tu raíz fuerte y tierna,
el alma siempre hallará la manera de regresar.
 
Por eso, quédate conmigo hasta el fin.
Lo bello y lo verdadero están profundamente ocultos.
Ven a compartir esta mirada.
Mira el cielo,
cómo el tiempo aletea a nuestra verα.
 
Εκείνο το βλέμμα
 
Εκείνο το βλέμμα που μοιράστηκες.
Στραμμένο εκεί που ανοίγει ο γκρίζος ουρανός
και πέφτουν σταγόνες από φως, καθώς πετούνε τα πουλιά.
Κι όταν ακούς μες στην απόλυτη ησυχία μίας μουσικής τις νότες,
βότσαλα που πέφτουν στα νερά και σχηματίζουν κύκλους,
κύκλους που απλώνονται κι έπειτα αργοσβήνουν,
τότε καταλαβαίνεις.
Τότε μαθαίνεις πως η θλίψη έχει τα γαλάζια χρώματά της
και μία προσευχή αρκεί για να διασχίσεις τις έρημες και κρυσταλλένιες νύχτες.
 Εξάλλου, όσο κι αν αγκιστρώνεσαι στο σώμα,
τη δυνατή και τρυφερή σου ρίζα,
η ψυχή πάντα θα βρίσκει τόπο να επιστρέφει.
 
Γι΄αυτό μείνε μαζί μου ως το τέλος.
Το όμορφο και το αληθινό είναι βαθιά κρυμμένα.
Έλα να μοιραστούμε αυτό το βλέμμα.
Κοίτα τον ουρανό,
πως φτερουγίζει πλάι μας ο χρόνος.
 https://logotejnikimetafrasi.wordpress.com/2014/09/01/elya-verykiu-aquella-mirada/